عزم جهانی مقابله با ریزگردها با دیوار بزرگ سبز
کارشناسان سازمان ملل معتقدند پدیده ریزگردها بعنوان یکی از نتایج اقدامات بشر در تخریب محیط زیست با انجام ابتکارات منطقه ای اما با حمایت و عزم جهانی برای ایجاد «دیوار بزرگ سبز» قابل حل است.
شاید یورش توفان شن به شهرهای بزرگ بخصوص در مناطق خشک و بیابانی امری عجیب نباشد اما چند سالی است که پدیده ماندگارتر دیگری از همین جنس گریبان شهرها و کشورهای جهان را می گیرد. تندبادهای شنی و حمله ریزگردها یا توفان غباری (Sand and Dust Storms) همچون آلودگی های فسیلی رنگ و چهره شهرها را تیره و تنفس را برای شهروندان سخت و شرایط را غیرقابل تحمل می کند.
چند سال پیش مقام های چین برای پکن اخطار آلودگی سطح ۵ را صادر کردند، در آن زمان توفان شن و غبار بزرگی از مغولستان و شمال چین به سمت پکن حرکت کرد و منطقه ای به وسعت ۸۰۰ هزار کیلومتر مربع (به اندازه نیمی از وسعت ایران) را دربر گرفت و ۲۵۰ میلیون نفر را درگیر کرد.
از حدود یک دهه پیش، شهرهای ایران هم درگیر توفان های عظیم شن می شوند بگونه ای که چند سال قبل تندبادی شهرستان ریگان در جنوب شرق ایران را درنوردید و چند روستا را مدفون کرد و میلیونها دلار خسارت به بار آورد. ا
ین پدیده آب و هوایی تنها مختص کشور ما نیست بلکه از چند سال پیش گردوغبار شدید حتی شهرهای ثروتمند منطقه همچون در کشور امارات را هم فرا می گیرند، دید را به شدت کم می کنند و ناگهان باعث هجوم بیماران تنفسی این شهر عربی به بیمارستان ها می شوند.
ریزگردها می توانند هزاران کیلومتر را در سرتاسر قاره ها و اقیانوس ها بپیمایند و آلاینده های دیگر مناطق و حتی عوامل بیماری زا را از یک منطقه دور دست به دیگر نواحی انتقال دهنداین ها فقط چند نمونه از تهدید و صدمه هایی بوده اند که توفان های گردوغبار یا ریزگردها باعث آن شده اند.
ریزگردها در ایران
چندسالی است که ریزگردها در شهرهای مرزی ایران اکوسیستم محیط زیست انسانی و غیرانسانی را تحت تأثیر خود قرار داده اند. این روزها بار دیگر تهران و برخی از شهرهای کشور هم درگیر این پدیده مخرب شده اند.
اکنون ریزگردها در خیلی از نقاط جهان و همچون بیشتر کشورهای خاورمیانه از ایران تا عراق و عربستان و امارات هجوم می برند. تفاوت ریزگردها با توفان شن تنها در مقیاس و اندازه ذرات ماسه ای است که بادهای خشک از بیابان ها و سرزمین های بی آب و علف جابجا می کند.
توفان های شن نزدیک به زمین حرکت می کنند اما گردوغبار بیشتر حاوی مقادیر زیادی ذرات بسیار ریزمیکرونی غبار هستند که با وزش باد اندک هم به حرکت در می آیند؛ به صورت معمول ماندگاری بیشتری دارند؛ فرو نمی نشینند و بخصوص نرخ نفوذ بیشتری را در ریه افراد دارند.
ریزگردها می توانند هزاران کیلومتر را در سرتاسر قاره ها و اقیانوس ها بپیمایند و آلاینده های دیگر مناطق و حتی عوامل بیماری زا را از یک منطقه دور دست به دیگر نواحی انتقال دهند.
مطالعه ای در سال ۲۰۰۳ بر روی یک توده گرد و غبار انجام شد که نشان داد ریزگردها در یک سفر دو هفته ای با طی مسافت ۲۰ هزار کیلومتری از شرق آسیا به کوه های آلپ اروپا رسیدند.
مطالعه ای در سال ۲۰۰۳ بر روی یک توده گرد و غبار انجام شد که نشان داد ریزگردها در یک سفر دو هفته ای با طی مسافت ۲۰ هزار کیلومتری از شرق آسیا به کوه های آلپ اروپا رسیدند
البته شاید باور آن سخت باشد اما با همه زیان های ریزگرد برای انسان ها (عفونت های چشمی و بروز مننژیت، عوارض قلبی-تنفسی و مرگ و میر)، به نوشته National Geographic Society پژوهش های بین المللی نشان داده است این گرد و غبار در زمینه انتشار مواد معدنی و فرآیندهای بیوژئوشیمیایی در سرتاسر زمین نقش دارند و بخصوص آهن و فسفر را به اکوسیستم های متعدد خشکی و اقیانوسی منتشر می سازند و فتوسنتز و بهره وری بیولوژیکی را می افزایند.
چالش های مقابله با تولید ریزگرد
گرد و غبار در اثر فرسایش بادی سطوح خشک و نیمه خشک ایجاد می شود و بنابراین صحرا و سرزمین های خشک مهم ترین منبع ریزگردها هستند. بادها این گرد و غبار کوچک میکرونی را از غرب به شرق قاره ها و از شمال به جنوب اروپا و تا دور دست ها پخش می کنند.
این پدیده آب و هوایی تنها مختص به یک منطقه جغرافیایی نیست و از قاره آمریکا تا اروپا و شرق آسیا رخ داده است و هر روزه خبرهایی از ریزگردها در نقطه ای از جهان به گوش می رسد.
به نوشته تارنمای «Conversation» در سال در سال ۲۰۲۱ بخش هایی از اروپا تحت تاثیر توفان های گرد و غبار شدید قرار گرفت. یک توده غبار بزرگ با حرکت از شمال شرقی الجزایر، آسمان بخش های بزرگی از اروپا را قرمز کرد و سپس به کوه های پوشیده از برف پیرنه و آلپ هم رسید. اواخر فوریه(اسفند) ۲۰۲۱ شیوع گرد و غبار از صحرای آفریقا به شدت جزایر قناری اسپانیا را هم تحت تاثیر قرار داد و تا شمال اسکاندیناوی رسید.
برخی کارشناسان معتقدند مقابله با ریزگردها بخصوص توفان هایی که منشاء طبیعی (از بیابان و صحرا) دارند خیلی سخت است چونکه ایجاد حصار سبز و پیشگیری از وزش باد خیلی سخت و غیرعملی است.
انسان ها نمی توانند در مقیاس بزرگ با این پدیده مقابله کنند ضمن آنکه مقرون به صرفه هم نیست. در کل در سطح جهانی، ظرفیت مقابله با منابع طبیعی تولید ریزگرد محدود بوده و بنابراین تلاش عمومی بر کاهش تاثیر ریزگردها معطوف است.
کاهش اثرات منفی توفان های گرد و غبار، نیازمند نظارت، مدل سازی، پیشبینی و سیستم های اخطار اولیه است. برنامه های کاهش اثرات باید روی اقداماتی در کوتاه مدت تمرکز کنند که پیشبینی خیزش گرد و غبار را در مکان و زمان خاصی ممکن سازد؛ اقدامات واکنشی همچون آماده باش به بیمارستان ها، بهینه سازی زمان کار اداره ها، تغییر در عادات کشاورزی و... باید مورد توجه قرار گیرد.
برخی کارشناسان معتقدند مقابله با ریزگردها بخصوص توفان هایی که منشاء طبیعی (از بیابان و صحرا) دارند خیلی سخت است چونکه ایجاد حصار سبز و پیشگیری از وزش باد خیلی سخت و غیرعملی است
تلاش زیادی برای ایجاد مدلها و پیشبینی های قابل اعتماد جهانی و منطقه ای گرد و غبار برای کاهش تأثیرات انجام شده است؛ بعنوان مثال مراکز منطقه ای اخطار توفان شن و غبار از جانب سازمان جهانی هواشناسی برای شمال آفریقا، خاورمیانه و اروپا وجود دارد.
سازمان ملل به دنبال جلب مشارکت جهانی
جامعه جهانی اما ریزگردها را پدیده ای اقلیمی می بیند و اعتقاد دارد همانطور که انسان ها این مشکل را تشدید کردند، خودشان هم می توانند و باید با همکاری و مشارکت جمعی آنرا حل و فصل کنند.
برنامه «محیط زیست سازمان ملل متحد» (UNEP) درحال تلاش است تا با راه اندازی یک ائتلاف جهانی جدید راهی را برای مبارزه با توفان های شن و گرد و غبار بیابد. ازاین رو تشکیل یک ائتلاف جهانی برای مبارزه با ریزگردها و ابرهای غبار در نشست کنوانسیون سازمان ملل متحد مبارزه با بیابان زایی (UNCCD COP۱۴) یکی از روش ها بیان و دنبال شد.
برنامه سازمان ملل در تارنمای خود آورده است که کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی، چهل و پنج کشور را بعنوان منابع این توفان ها طبقه بندی کرده است اما اعتقاد دارد خیلی از دیگر کشورها هم به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار می گیرند.
پویش دیوار بزرگ سبز پیشرفت های قابل توجهی را در شاخص پوشش گیاهی اطراف در این کشور نشان داد و با در نظر گرفتن تأثیرات تغییرات آب و هوایی و فشارهای انسانی، به صورت مؤثری شدت توفان گرد و غبار را کاهش داده استایجاد ائتلاف فوق از سال ۲۰۱۸ در دستور کار قرار گرفت و اهداف زیر را دنبال می کند:
_ آماده کردن یک پاسخ جهانی برای توسعه یک رویکرد در قالب سیستم سازمان ملل متحد
_ تدوین استراتژی و برنامه اقدام برای شناسایی و پشتیبانی از کشورها و مناطق صدمه دیده و اجرای اقدامات واکنشی
_ تشکیل مجمعی برای تعامل با شرکا و تقویت گفت وگو
_ ایجاد بستر مشترک برای تبادل دانش، داده ها، منابع، اطلاعات و تخصص فنی
_ تقویت اقدامات و استراتژی های آمادگی برای کاهش ریسک، یکپارچه سازی سیاست ها، راهکارهای نوآورانه
_ حمایت و کوشش برای ظرفیت سازی و بسیج منابع مالی برای دادن پاسخ های مشترک به توفان های شن و گرد و غبار و...
«ساتیا تریپاتی» دستیار دبیرکل و رئیس دفتر UNEP نیویورک و دبیر گروه مدیریت محیط زیست سازمان ملل، اعتقاد دارد وجود ائتلاف بعنوان بخشی از برنامه های آینده سازمان ملل برای مقابله با توفان های شن و گردوغبار به صورت یکپارچه بسیار مهم می باشد.
ارزیابی روند تشکیل ابرهای غباری نشان داده است ۲۵ درصد از ریزگردها در جهان به علت فعالیتهای انسانی تولید می شود
در این چارچوب اعتقاد بر این است که استفاده ناپایدار از زمینهای کشاورزی، جنگل زدایی، چرای بی رویه، کاهش منابع آب و فعالیتهای صنعتی در کنار تغییرات آب و هوایی بخصوص به علت استفاده ناپایدار از زمین و آب، وزش شدید باد، تشدید و افزایش مدت خشکسالی همگی باعث ایجاد توفان های شن و گرد و غبار می شود. ارزیابی روند تشکیل این ابرهای غباری نشان داده است ۲۵ درصد از ریزگردها در جهان به علت فعالیتهای انسانی تولید می شود.
محاصره منابع ریزگردها با «دیوار بزرگ سبز»
گزارش مشروح برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد در زمینه کاهش صدمه ریزگردها بر لزوم انجام امور در اندازه کوچکتر تصریح دارد بگونه ای که در کوتاه مدت تا میان مدت بتوان تلاشهای موفقیت آمیزی را برای کاهش تهدیدات ناشی از این پدیده به دست آورد.
طبق این بررسی، سیستم های اخطار اولیه و روش های کاهش پیامد بلایا بخشی مهم برای حفظ آمادگی هستند و برنامه های منطقه ای باید برای اصلاح این خدمات طراحی شوند.
آمادگی اولیه و افزایش آگاهی عمومی از خطرات توفان شن و گرد و غبار از راه آموزش در مدارس، رسانه ها و شبکه های اجتماعی شروع می شود. آمادگی همینطور باید روش های حفاظت فیزیکی از دارایی های پرارزش مانند فضای سبز یا ایجاد موانع در مقابل باد در مناطق پرجمعیت و زیرساخت های ضروری برای افزایش فروریختن گرد و غبار در خارج از مناطق انسانی را شامل شود.
تاکنون برنامه ایجاد کمربند سبز یا دیوار بزرگ سبز (Great Green Wall) در بعضی مناطق همچون چین و کشورهای آفریقایی اجرا شده استهمچنین در بین مدت و بلندمدت، کاهش تهدید ناشی از ریزگردها و غبار باید بر استراتژی های پیشگیرانه ای متمرکز شود که مدیریت پایدار زمین و آب را ترویج می کند.
در این سطح از اقدامات به زمینهای زراعی، مراتع، بیابان ها و مناطق شهری پرداخته می شود. چنین راهبردهایی باید به کاهش تغییرات آب و هوایی و همینطور حفظ تنوع زیستی تمرکز کنند.
تاکنون برنامه ایجاد کمربند سبز یا دیوار بزرگ سبز (Great Green Wall) در بعضی مناطق همچون چین و کشورهای آفریقایی اجرا شده است.
در چین از سال ۱۹۷۸ برای رسیدگی به فرسایش بی رویه خاک این تلاش انجام شد. بعد از چند دهه بهره برداری ناپایدار از منابع طبیعی، مشکلات بزرگی همچون سیلاب های بزرگ و توفان های گرد و غبار در پهنه های بزرگ این کشور تشدید شدند.
تمرکز بر اقدامات در سطح جامعه محلی به همراه کاشت گونه های گیاهی سازگار با محل، موفقیت هایی را به دنبال داشته است.
پویش دیوار بزرگ سبز پیشرفت های قابل توجهی را در شاخص پوشش گیاهی اطراف در این کشور نشان داد و با در نظر گرفتن تأثیرات تغییرات آب و هوایی و فشارهای انسانی، به صورت مؤثری شدت توفان گرد و غبار را کاهش داده است.
تمرکز بر اقدامات در سطح جامعه محلی به همراه کاشت گونه های گیاهی سازگار با محل، موفقیت هایی را در اجرای ابتکار دیوار بزرگ سبز به همراه داشت
همچنین در صحرای کوبوچی مغولستان هم سرمایه گذاری های بخش خصوصی و دولتی برای کاشت گونه های محلی درختان، درختچه ها و علف ها در بیشتر از ۵۰۰۰ کیلومتر مربع از زمینهای بیابانی، صدمه های ناشی از ریزگردها را کم کرد.
در آفریقا، دیوار بزرگ سبز برای صحرا هم با کار در مقیاس محلی و اجتماعی به موفقیت دست یافته است. در سنگال در بیشتر از ۲۷۰ کیلومتر مربع، درختان بومی که به آبیاری نیازی ندارند کاشته شد و سپس گیاهان و حیوانات دیگری ظاهر شدند و اکوسیستم را احیا کردند. تجربه های مشابهی در اندازه کوچک در موریتانی، چاد، نیجر، اتیوپی و نیجریه صورت گرفت که حتی به ایجاد اشتغال کمک کرد و از مهاجرت جوانان کاست.
امر مهم در موفقیت پروژه این بود که به دقت گونه های گیاهی سازگاری انتخاب شدند که با منابع آب همخوانی داشتند و همزمان نوعی مسئولیت را برای ساکنان محلی به همراه آوردند.
از طرف دیگر پژوهشها نشان داده است کشاورزی مسئول حدود ۷۰ درصد برداشت های آب شیرین است. کشاورزی حفاظتی شامل شیوه های استفاده درست از آب است که از کمبود آب و بیابان زایی جلوگیری می کند و در نتیجه تشکیل توفان های شن و غبار و ریزگرد را می کاهد.
سازمان ملل در انتها تاکید دارد شناخت، یکپارچگی و هماهنگی بین لمللی برای کاهش ناهماهنگی در مورد ریزگردها، فرآیندهای بیوژئوشیمیایی جهانی و سیستم های آب و هوایی مورد نیاز است.
بهبود روش های نظارت، پیشبینی و سیستم های اخطار اولیه، ارزیابی اثرات و هزینه های اقتصادی توفان های شن و گرد و غبار و کوشش برای کاهش پیامدها و بهبود اثربخشی اقدامات پیشین همچون محورهایی هستند که می توانند به موفقیت در مقابله با این پدیده مخرب زیست محیطی کمک کنند.
پی نوشت:
https: //www.unep.org/news-and-stories/story/unep-helps-launch-new-global-coalition-combat-sand-and-dust-storms
https: //www.nationalgeographic.com/science/article/concerned-saharan-dust-plume-crucial-to-ecosystem
https: //theconversation.com/how-can-we-mitigate-the-impacts-of-dust-storms-۱۵۶۶۸۸
منبع: سلامت
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب